آخرالزمان
آخـرالـزمـان
روزگاری بر دنیا سپری شده که دیباچه زندگی دنیایی به شمار میآید و زمانی نیز خواهد گذشت که پایان این کتاب خواهد بود.
برگه های پایانی کتاب زندگی انسان در زمین » آخِرُ الزّمان«خوانده میشود. » آخِرُ الزّمان «اصطلاحی است که در فرهنگ اغلب ادیان بزرگ به چشم میخورد و در ادیان ابراهیمی، از برجستگی و اهمیت ویژه ای برخوردار است. این اصطلاح معمولًا به روزگار پایانی دنیا و رویدادهایی گفته میشود که ممکن است در این بخش از زندگی دنیوی به وقوع پیوندد؛ ادیان بزرگ در باره آن پیشگویی هایی کرده اند؛ برای مثال در »انجیل«آمده است: » و این را بدان که اوقات صعب در زمان آخر خواهد رسید، زیرا که خواهند بود مردم خود دوست و زرپرست و مغرور و متکبّر و کفرگو و نافرمان والدین و حق ناشناس و بیدین و بی الفت و بی وفا و خبث کننده و بی پرهیز و بی حلم و با خوبان بی اعتنا و خائن و کم حوصله و عبوس کننده و عیش را بر خدا ترجیح میدهند. « (کتاب مقدس، ترجمه فاضل خان همدانی، نامه دوم پولس حواری به تیموتیوس، باب سوم.)
قرآن مجید در آیات فراوان به دوران« آخِرُ الزّمان « اشاره کرده (ر.ک: سوره واقعه ( ۵۹ )، آیات ۴۰ و ۱۴ و ۴۹ ؛ حجر ( ۱۵ )، آیه ۲۴ ؛ اعراف ( ۱۲۸ ).) و در معارف ارزشمند اسلامی، این اصطلاح در دو معنای کلی به کار رفته است:
مدت زمانی طولانی که با ولادت پیامبر اسلام (ص) آغاز و با شروع رستاخیز بزرگ پایان مییابد. از این رو آن پیامبر الهی را پیامبر آخِرُالزّمان نیز نامیده اند. (شیخ صدوق، کمال الدین، ج ۱، ص ۱۹۰ ؛ علامه مجلسی، بحارالانوار، ج ۴۰ ، ص ۱۷۷ ؛ ج ۲، ص ۸۷ ؛ همچنین ر.ک: تفسیر قرطبی، ج ۴، ص ۳۰۶ ؛ تفسیر طبری، ج ۱، ص ۵۵۷٫)
- مدت زمانی که با ولادت واپسین جانشین پیامبر اسلام (ص) حضرت مهدی (ع) مقارن شده و زمان غیبت و ظهور را در بر گرفته، با شروع قیامت به انجام میرسد. روایات معصومین علیهم السلام نشان میدهد:
یکم. با سپری شدن این دوران، بساط زندگی دنیوی برچیده و مرحله ای جدید در نظام آفرینش آغاز میشود.
دوم. آخِرُ الزّمان خود به دو مرحله کاملاً متفاوت تقسیم میشود: دوران نخست که در آن انسان به مراحل پایانی انحطاط اخلاقی میرسد.
فساد اخلاقی و ستم همه جوامع بشری را فرا میگیرد و واپسین امیدهای بشری به ناامیدی میگراید.
دوران بعد، عصر تحقّق وعده های الهی به پیامبران و اولیای خدا است وبا قیام مصلح جهانی آغاز میشود. کلیات عقاید مربوط به « آخِرُ الزّمان « تقریباً از سوی همه فرقههای بزرگ اسلامی پذیرفته شده است؛ ولی در خصوص وابستگی این تحولات به ظهور مهدی موعود علیه السلام و نیز هویت او اختلاف نظر وجود دارد.
شیعیان دوازده امامی، حضرت مهدی (ع) و حکومت جهانی او را حسن ختام حیات بشر در کره زمین و او را همان موعود امتها میدانند. در نظر آنان، با ظهور حضرت مهدی (ع)، برخی از ائمه و نیکان و صالحان و نیز بدان و تبهکاران تحت عنوان « رجعت « به دنیا باز میگردند و زندگی دنیایی پایان مییابد.
با گلگشتی در کلمات نورانی معصومان علیهم السلام، میتوان واژه هایی را که بیانگر پیوند مهدویّت و آخِرُ الزّمان است، یافت.
این واژهها عبارت است از:
۱ـ » آخِرُ الزَّمان « (پایان زمان) پیامبر (ص) به حضرت علی علیه السلام فرمود: » اَلا اُبَشِّرُکَ اَلا اُخْبِرُکَ یا عَلِیُّ فَقال: بَلی یا رَسُولَ اللَّهِ فَقالَ کانَ جَبْرَئیلُ عِندی آنِفاً وَ اَخْبَرَنی اَنَّ القائِمَ الَّذِی یَخْرُجُ فِی آخِرِ الزَّمانِ فَیَمْلَأُ الَارْضَ عَدْلًا کَما مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوراً مِنْ ذُرّیَّتِکَ مِنْ وُلْدِ الحُسَیْنِ.« (ابن ابی زینب نعمانی، الغیبۀ، ص ۳۵۷ )
» آیا تو را بشارت ندهم؟ آیا تو را خبر ندهم؟ عرض کرد: بله، یا رسول اللّه! آن حضرت فرمود: هم اینک جبرئیل نزد من بود و مرا خبر داد قائمی که در آخِرُ الزّمان ظهور میکند و زمین را پر از عدل و داد میسازد – همان گونه که از ظلم و جور آکنده شده – از نسل تو و از فرزندان حسین (ع) است.«
- »لا تَذهَبُ الدُّنیا « (دنیا به پایان نمیرسد) این تعبیر بیانگر حتمی بودن تحقّق حوادثی است که پس از آن ذکر میشود. عبداللّه بن مسعود میگوید: رسول گرامی اسلام (ص) فرمود: » لا تَذهَبُ الدُّنیا حَتّی یَلِیَ اُمَّتِی رَجُلٌ مِنْ اهل بیتی یُقالُ لَهُ المَهْدِیُّ «
( شیخ طوسی، کتاب الغیبۀ، ص ۱۸۲ ، ح ۱۴۱ و ر.ک: سنن ترمذی، ج ۴، ص ۵۰۵ ؛ مسند احمد، ج ۱، ص ۳۷۷ ؛ تاریخ بغداد، ج ۴، ص ۳۸۸ ) (دنیا به پایان نمیرسد؛ مگر اینکه امت مرا مردی رهبری کند که از اهل بیت من است و به او مهدی گفته می شود.«
و روشن است دنیا به پایان نمیرسد مگر اینکه بخش پایانی اش (آخِرُالزّمان) را پشت سر گذارد.
- « لا تَقُومُ السّاعَۀ «(قیامت برپا نمیشود) پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمود: » لا تَقُومُ السَّاعَۀُ حَتَّی یَقُومَ قائِمٌ لِلحَقِّ مِنَّا وَ ذلِکَ حِینَ یَأذَنُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ وَ مَنْ تَبِعَهُ نَجا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهُ هَلَکَ «(شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا علیه السلام، ج ۲، ص ۵۹ ؛ ر.ک: کشف الغمۀ، ج ۲، ص ۴۵۹ .) (قیامت بر پا نمیشود تا اینکه قیام کنندهای به حق از خاندان ما قیام کند و این هنگامی است که خداوند به او اجازه فرماید و هر کس از او پیروی کند، نجات مییابد و هر کس از او سرپیچد، هلاک خواهد شد
- »لا تَنقَضِی الَایَّامُ « (روزها منقضی نگردد) رسول خدا (ص) فرمود: » وَلا تَنْقَضِی الاَیَّامُ حَتّی یَمْلِکُ رَجُلٌ مِنْ اهل بیتی یُواطِیءُ اِسمُهُ اِسْمی « (طبری، آملی، بشاره المصطفی لشیعۀ المرتضی، ص ۲۵۸ .) (روزها منقضی نگردد تا اینکه مردی از اهل بیت من بر زمین حکومت کند که همنام من است.«
- » لَوْ لَمْ یَبقَ مِنَ الدُّنیا اِلاّ یَومٌ واحِدٌ« (اگر از دنیا بیش از یک روز باقی نماند) امیرمؤمنان (ع) بر بالای منبر در شهر کوفه چنین فرمود: » لَو لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنیا اِلاَّ یَوْمٌ واحِدٌ لَطَوَّلَ اللّهُ ذلک الیَومَ حَتی یَبْعَثَ اللّهُ رَجُلاً مِنّی. « (کتاب الغیبۀ، ص ۴۶ . ر.ک: شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمۀ، ج ۱، ص ۳۱۷ ، ح ۴؛ ابن شهرآشوب، المناقب، ج ۲، ص ۲۲۷ .) (اگر از دنیا بیش از یک روز باقی نماند، خداوند آن روز را چنان طولانی خواهد کرد تا اینکه مردی از خاندانم بر انگیخته شود.«
- «عِندَ اِنقِطاعٍ مِنَ الزَّمانِ« (در بخش پایانی زمان) پیامبر اکرم (ص) فرمود: »یکُونُ عِنْدَ اِنقِطَاعٍ مِنَ الزَّمانِ وَ ظُهُورِ الفِتَنِ رَجُلٌ یُقالُ لَهُ المهدی عَطاؤهُ هَنیِئاً «
( اربلی، کشف الغمۀ، ج ۳، ص ۲۶۰ ؛ ر.ک: بحارالانوار، ج ۵۱ ، ص ۸۲ .) (هنگام پایان زمان و آشکار شدن فتنه ها، مردی هست که به او مهدی گفته میشود و بخشش بسیار دارد.«
