اقسام علم امام (ع)
اقسام علم امام (ع)
(علمنا علی ثلاثه أوجه:ماض وغابر وحادث ،أماالماضی فتفسیر،وأما الغابر فموقوف، وأماالحادث فقذف فی القلوب، ونقر فی الأسماع، و هوأفضل علمنا، ولانبی بعد نبینا) (۱)
علم ما اهل بیت علیهم السلام برسه نوع است :علم به گذشته و آینده و حادث. علم گذشته، تفسیر است :علم آینده، موقوف است و علم حادث، انداختن در قلوب، و زمزمه در گوشهاست. این بخش بهترین علم ماست و بعد از پیامبر ما، رسول دیگری نخواهد بود.
شرح:
این عبارت، بخشی ازجواب امام زمان (ع)به سوال علی بن محمد سمری درباره ی علم امام است .
مرحوم مجلسی رحمه الله در مرآه العقول درتفسیر این سه نوع علم می فرماید :
علم ماضی یعنی علمی که پیامبر اکرم (ص) برای اهل بیت علیهم السلام تفسیر کرده اند : نیز شامل علومی است از وقایع گذشته درباره ی انبیا و امت های پیشین وحوادثی که برای آنان اتفاق افتاده وخبر از شروع امور وعوالم است .
مراد از »غابر« ،علومی است که به امور آینده تعلق می گیرد: زیرا ،غابر به معنای »باقی« است. مراد از غابر خبرهای حتمی است که مربوط به آینده ی جهان است. و بدین سبب امام آن را به »موقوف« تفسیر کرده اند که علومی که تعلق به آینده ی جهان دارد ،مختص به اهل بیت (ع) است . موقوف یعنی »مخصوص«.
مراد از حادث ،علمی است که به تجدد احوال موجودات ،تجدد پیدا می کند و یا تفصیل مجملات است …
مراد از »قذف در قلوب« ،الهام الهی بدون واسطه ی ملک است.
مراد از »نقردر اسماع« الهام الهی است به واسطۀ ملک .دلیل افضلیت نوع سوم این است که الهام ـ با واسطه یا بدون واسطه ـ به اهل بیت (ع )اختصاص دارد .
از آنجا که ادعای الهام الهی ، ممکن است انسان را به توهم نبوت بیندازد ، حضرت در پایان به این نکته اشاره دارد که پس از پیامبر ما پیامبری نخواهد آمد .(۲)
پی نوشت :
۱-دلائل الامامه،ص:۳۲۴،ح ۴۹۵:مدینه المعاجز،ج ۸،ص۱۰۵،ح۲۷۲۰
۲-مراه العقول ،ج ۳،ص ۱۳۶و۱۳۷
