سجدۀ شکر
سجدۀ شکر
( سجده الشکر مِن ألزم السنن وأوجبها…فإنّ فضل الدّعاء والتسبیح بعد الفرائض علی الدعا بعقیب النوافل ،کفضل الفرائض علی النوافل، والسجده دعاءٌ وتسبیح)(۱)
سجدۀ شکر، ازلازم ترین و واجب ترین مستحبات الهی است … همانا، فضیلت دعا و تسبیح پس از واجبات بردعای بعد از نوافل، همانند فضیلت واجبات بر نوافل است. سجده، دعا وتسبیح است .
شرح:
حدیث شریف، قسمتی از پاسخ امام مهدی (ع) به سؤال های محمدبن عبدا… حمیری است. حضرت در این کلام، به اهمیت یکی از مستحبات، یعنی سجدۀ شکر اشاره می کند و بعد از آن به دعا و تسبیح بعد از فرایض پرداخته، فضیلت آن را مانند فضیلت فریضه بر نوافل می داند و نیز اصل سجده و قرار دادن پیشانی برخاک را در اجر و ثواب به منزلۀدعا و تسبیح می داند.
ازبررسی آیات و احادیث به دست می آید که همۀ واجبات و یا همۀمستحبات، در یک سطح و اندازه نیستند؛مثلاً اهمیت نماز، درمیان واجبات، ازهمه بیشتر است؛ زیرا، قبولی اعمال، به قبول شدن نماز بستگی دارد. درمیان مستحبات ـ برابر این حدیث ـ اهمیت سجدۀ شکر، از همه مستحبات بیشتر است. شاید علت، این باشد که سجدۀ شکر،کلید افزایش وتداوم نعمت است؛ یعنی هرگاه انسان بادیدن و یا رسیدن به نعمتی، شکر گزارد، آن نعمت تداوم می یابد و نعمت های دیگر نیز نازل می گردند. این نکته در قرآن به صراحت آمده است :«لئن شکرتم لأزیدنکم »(۲)؛ اگر شکر نعمت به جای آورید، برنعمت شما می افزایم.
حضرت (ع) در این حدیث به چند نکته اشاره می فرماید :
۱ـ سجدۀ شکر، زمان و مکان خاصی ندارد، ولی با توجه به این حدیث، بهترین زمان برای این کار بعد از نمازهای واجب و نوافل است.
۲ـ سجده کمال انسان و نهایت خضوع در برابر خداوند متعال است، در این هنگام است که انسان خود را نمی بیند و تمام عظمت و بزرگی را از آن خداوند می داند؛ لذا این حالت، بهترین حالت برای بنده است،خصوصاً هنگامی که توأم با ذکر و شکر گذاری لفظی و قلبی باشد.
۳ـ ثواب دعا و تسبیح بعداز نمازهای واجب،از ثواب دعا و تسبیح پس از نمازهای نافله خیلی بیشتر است، همان گونه که فضیلت فرایض از نوافل بیشتر است.
۴ـ حضرت (ع) با بیان این که سجده، دعا وتسبیح است، می فهماند که خود سجده هم یک نوع تسبیح و دعاست و همان گونه که ذکر پس از نماز، مطلوب است، سجده کردن هم کاری مستحب است، زیرا غایت و هدف از دعا و تسبیح،خضوع و خشوع و تذلل برای خداوند متعال است، وشکی نیست که این غایت، درسجده، به نحو اتمّ و اکمل است .
پی نوشت :
۱ـ احتجاج، ج۲، ص۳۰۸؛ بحارالأنوار ، ج۵۳، ص۱۶۱، ح۳؛ وسائل الشیعه، ج۶، ص۴۹۰، ح۸۵۱۴
۲ـ سورۀ ابراهیم آیۀ۷
